Kamulaştırma kararları ve dava süreçleri
Kamulaştırma belli bir taşınmazın kamu yararı amacıyla devlet
veya devlet dışı kamu tüzel kişilerince satın alınmasıdır. Dolayısıyla amaç kamu
yararı olsa da kamulaştırma ile mülkiyet hakkının sınırlanması söz konusudur.
Anayasal bir temel hak ve hürriyet olan ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde
de ifade bulan mülkiyet hakkına yapılan bu müdahalenin hukuken geçerliliği,
kamulaştırmanın yasal mevzuata uygun olarak kişilere tanınan güvencelerin
korunması yoluyla gerçekleştirilmesi koşuluna bağlıdır.
Kamulaştırmanın Aşamaları:
Birinci Aşama: Kamulaştırma bedeli için ödenek ayrılması gerekir.
İkinci Aşama: Kamu yararı kararı ve onayı alınır. Kamu yararı kararı
olmadan yapılan bir kamulaştırma işlemi şekil bakımından hukuku aykırı nitelik
taşır. Kamu yararı kararı alan merciin yetkili olmaması ya da gereken toplantı
ve karar yeter sayılarına uyulmamış olması da kamulaştırma işleminin sakatlığı
sonucu doğuracak ve bu nedenle kamulaştırmanın iptali yoluna gidilebilecektir.
Üçüncü Aşama: İdare kamulaştırılacak olan taşınmazı belirler.
Dördüncü Aşama: İdarece kamulaştırma kararı alınır. Kamulaştırma kararı
sonrası taşınmazın kayıtlı bulunduğu tapu siciline kamulaştırma kararı şerh
edilir. Kamulaştırmaya dair bu şerh III. kişileri bilgilendirme amacını taşır
ve taşınmazın satışına engel değildir. Şerh tarihinden itibaren 6 ay içerisinde
kamulaştırma bedelinin tespiti ve taşınmazın idare adına tescili istemiyle dava
açıldığına dair belge tapu idaresine sunulmadığı takdirde, bu şerh tapu
sicilinden tapu idaresince re’sen silinir.
Beşinci Aşama: İdarenin satın alma süreci:
Satın alma talebi olumlu sonuçlanacak olursa idarece,
anlaşma tutanağının tanzim tarihinden itibaren en geç 45 gün içinde, tutanakta
belirtilen bedel hazır edilerek, idarenin anlaşma tutanağı ve kamulaştırma
öncesi taşınmaz üzerindeki tüm takyidat ve haklardan arındırıldığını bildiren
yazıya istinaden taşınmaz idare adına tapuya resen tescil veya terkin edilir.
Tapuya resen tescil veya terkinden sonra kamulaştırma bedeli hak sahip veya
sahiplerine ödenir.
Bu şekilde anlaşma ile satın alınan veya trampa edilen
taşınmaz mal, kaynak veya irtifak hakkı, sahibinden kamulaştırma yolu ile
alınmış sayılır ve bu şekilde yapılan kamulaştırmaya veya bedeline karşı dava
açılamaz.
Satın alma talebi olumsuz sonuçlanacak olursa kamulaştırmada
adli aşama (yargı aşaması) yaşanacaktır. Kamulaştırmada idarenin satın alma
talebinin sonuçsuz kalması idareyi asliye hukuk mahkemesinde dava açmaya
yöneltir. İdare taşınmazın bulunduğu yerdeki asliye hukuk mahkemesine
başvurarak kamulaştırma bedelinin tespiti ile bu bedelin peşin veya taksitle
ödenmesi karşılığında taşınmazın idare adına tesciline karar verilmesini ister.
(Kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davası)
Asliye hukuk mahkemesi idarenin başvuru tarihinden itibaren
30 gün içinde bir duruşma günü belirleyerek taşınmaz malikine dava dilekçesini
tebliğ eder.
Kamulaştırma kararına karşı dava:
Taşınmaz maliki Asliye Hukuk Mahkemesince bedel tespiti ve
tescil istemiyle açılan davanın tebliğinden itibaren 30 gün içerisinde
kamulaştırma işlemine karşı iptal davası açabilir. Bu noktada özellikle
belirtmek isteriz ki, asliye hukuk mahkemesince davanın tebliğinden önce
kamulaştırma işlemine karşı dava açılması halinde açılan dava, ortada henüz
idari davaya konu olabilecek kesin ve yürütülmesi zorunlu bir işlem
bulunmadığından idari yargı mercilerince reddedilebilecektir. Nitekim konuya
ilişkin Danıştay kararları da bu yöndedir. Bu nedenle Asliye hukuk mahkemesi
aşamasına gelmeyen bir kamulaştırma işlemine karşı idari yargıda dava açmaktan
kaçınılmalı, Asliye Hukuk Mahkemesince yapılan tebliğden itibaren 30 gün içinde
idari yargıda kamulaştırma kararına karşı dava açılmalıdır.
Kamulaştırma işleminin iptali istemiyle duruma göre
Danıştay’da veya taşınmazın bulunduğu yerdeki idare mahkemesinde dava açılır.
İştirak halinde veya müşterek mülkiyette, paydaşların tek başına dava hakları
vardır. Açılan davaların sonuçları dava açmayanları etkilemez. Danıştay
içtihatları uyarınca taşınmaz kiracısının kamulaştırma işlemine karşı dava
hakkı bulunmamaktadır.
Kamulaştırma işlemine karşı hak sahipleri tarafından idari
yargıda iptal davası açılması ve idari yargı mahkemelerince de yürütmenin durdurulması
kararı verilmesi halinde bedel tespitine bakan Asliye Hukuk Mahkemesince, idari
yargıda açılan dava bekletici sorun kabul edilerek bunun sonucuna göre karar
verilir.
Asliye Hukuk Mahkemesinin Kararı: Kamulaştırma bedeli
üzerinde tarafların anlaşması ya da bedelin mahkemece belirlenmesi sonrasında
kamulaştırma bedelinin peşin tutarının veya taksitlendirmede ilk taksitin idare
tarafından bankaya yatırılmasına karar verilir. Bu noktada mahkeme idareye
ödemenin ibrazı için 15 günlük süre verir. Bu süre bir defaya mahsus olmak
üzere mahkemece uzatılabilir. Ödemeye dair makbuzun ibrazı üzerine mahkeme
taşınmazın idare adına tesciline ve kamulaştırma bedelinin hak sahibine
ödenmesine karar verir. Taşınmaz mülkiyetinin idareye geçmesi, mahkemece verilen
tescil kararı ile olur.
Taşınmazın idare adına tesciline dair karar kesin olup,
temyiz edilemez. Buna karşın idare veya taşınmaz maliki taşınmaz bedeline dair
karar hakkında istinaf ya da temyiz kanun yoluna başvurabilir.
MERAK
EDİLEN SORULAR
Kamulaştırma nasıl yapılır?
Kamulaştırma - arazi edinimi, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununa göre
yapılmaktadır. Kamulaştırmada esas olan, maliklerle rızaen anlaşarak hakların
tapuda devridir.
Kamulaştırma bedeli nasıl belirlenmektedir ve ödeme nasıl yapılmaktadır?
Kanuni sınırlamalar ve uluslararası standartlar çerçevesinde parsel bazında
yapılacak arazi değerlemesi çalışması sonucunda oluşacak bedel, maliklere /
mirasçılara önerilir ve anlaşma durumunda bedel peşin ödenerek tapuda
devredilir. Buna göre tarım arazilerinde net gelir yöntemi, arsalarda emsal
satış değeri, yapılar arasında resmi birim fiyatları ile yapı maliyet hesapları
ve amortisman bedeli hesap edilerek elde edilen kamulaştırma bedeli malikine
peşin olarak ödenmektedir.
Kamulaştırma bedeli nasıl alınır?
Kamulaştırma bedeli Banka kanalı ile ödenmektedir. Anlaşamama durumunda ise
mahkeme kararı ile tespit edilmiş ve yerel banka şubesinde blokeli olan bedel,
mahkemenin gerekçeli kararında belirtilen hak sahiplerine ödenmektedir.
Arazi kardeşlerimle tapuda ortak ama aramızda fiili taksim yaptık, benim
arazime inşa edilecek tesisin bedelini sadece ben alabilir miyim?
Arazide fiili taksim var ise, bu durum kamulaştırma çalışmaları esnasında
görünecektir. Bu durumda kamulaştırma ve ürün bedeli, arazide enerji üretim
tesisinin geçtiği bölüm için paydaşına ödenecektir.
Ekili ürünün bedeli ödenmekte midir?
Inşaat faaliyetlerine zarar verebilir nitelikteki ekili ürünün bedeli
kamulaştırma bedeline dahil edilmemişse, arazide inşaat işleri başlamadan hemen
önce mevcut durum bakımından alınacak ürünün bedeli ödenmektedir.
Şahsım adına tescilli arazi üzerindeki ağaçlar başkasına aitse ağaç bedelini
kim almaktadır?
İnşaat alanında kalacak ve zarar görecek ağaçlar için maliklerle birlikte keşif
yapılarak tutanak altına alınmaktadır. Bu durumda ağaç bedeli, beyana göre ve
muhtar onayı ile tutanakta yazılı hak sahibine ödenmektedir.
Hazine arazisini izinsiz kullanıyorum, arazi ya da ürün bedeli alabilecek
miyim?
Ecr-i misil belgesinin ibraz edilmesi, muhtar ve azaların imzalarının bir
tutanak ile kayıt altına alınması kaydıyla ürün bedeli alınabilmektedir. Arazi
bedeli Hazine'ye ödenmektedir.
Mera arazisini kullanıyorum, ürün bedeli alabilecek miyim?
Muhabere beyanıyla tutanak düzenleyerek ürün bedeli alınabilmektedir. Arazi
bedeli Hazine'ye ödenmektedir.
Başkasının arazisini izinsiz kullanıyorum, arazi ya da ürün bedeli
alabilecek miyim?
Tespitler için muhtar ve azaların imzaları ile durum tutanak altına alınmak
kaydıyla ürün bedeli alınabilmektedir. Arazi bedeli tapudaki hak sahibine
ödenmektedir.
Köy Tüzel Kişiliği malları nasıl kamulaştırılmaktadır?
Köy Tüzel Kişilikleri'nin arazi devrine ilişkin kararı, karar defterine kayıt
edilerek tapuda devir işlemi yapılır. Bedeli, Köy Tüzel Kişiliği hesabına yatırılır.
Hukuki sorunlarınızla ilgili profesyonel yardım almak
istemeniz halinde iletişim bölümündeki iletişim araçlarıyla ofisimizle
iletişime geçebilirsiniz.
